Hôm nay, sau 5 ngày nghị án, TAND TP.Hà Nội sẽ tuyên án vụ "cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng" và "tham ô tài sản" xảy ra tại Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN) và Tổng công ty cổ phần xây lắp dầu khí Việt Nam (PVC).
Các bị cáo tại phiên tòa. Ảnh: TTXVN.
Đây là phiên tòa đầu tiên được tiến hành trên tinh thần cải cách tư pháp về cả nội dung lẫn hình thức; trong suốt 7 ngày tranh tụng, các luật sư đã được tạo điều kiện tranh biện một cách đầy đủ, có nhiều thời gian để bào chữa. Báo chí cũng được tạo điều kiện tối đa, người dân được biết nhiều hơn các thông tin tự nhận tội, xin tha lỗi cũng như những lập luận biện hộ cho các bị cáo. Tuy nhiên diễn biến tại tòa chưa cho thấy hết tính chất, mức độ nghiêm trọng của vụ án này và những sai phạm khác vốn chưa được đưa ra xét xử.
Hậu quả nghiêm trọng khôn lường
Con số 119 tỉ đồng thiệt hại mà các cơ quan tố tụng chứng minh được và con số 13 tỉ đồng tham ô, tạo cảm giác “hậu quả” có vẻ như “ít nghiêm trọng” hơn những gì mà nhiều người dân chờ đợi. Trên thực tế, đây chỉ là mức thiệt hại ban đầu được định lượng trong khi hành vi cố ý làm trái của các bị cáo đã làm cho thời gian thực hiện dự án Nhiệt điện Thái Bình 2 kéo dài gấp đôi, làm đội vốn đầu tư gần chục ngàn tỉ đồng, số tiền nếu phạt theo tiến độ của hợp đồng đã lên tới hàng trăm triệu USD. Đặc biệt, hàng nghìn tỉ đồng vốn tạm ứng đã được sử dụng tùy tiện, trái nguyên tắc, gây thất thoát rất lớn mà kết luận điều tra chưa thể làm rõ hết.
Đây cũng là sai phạm điển hình của PVN trong những năm mà bị cáo Đinh La Thăng giữ trọng trách cao nhất của tập đoàn. Thực tế cho thấy, bằng việc đầu tư, góp vốn tràn lan, dàn trải, thiếu kiểm soát, mang tính lợi ích nhóm đã dẫn tới việc kinh doanh thua lỗ, thất thoát vốn nhà nước hàng chục ngàn tỉ đồng ở nhiều dự án khác nữa chứ không riêng gì 2 vụ được đem ra xét xử.
Trước tòa, các bị cáo khai rằng, dù biết sai vẫn không ai dám làm trái ý Chủ tịch Đinh La Thăng. Cách làm của bị cáo Thăng, xét trên toàn cục các vi phạm thì không phải là quyết đoán, táo bạo mà là bất chấp pháp luật, bất chấp hậu quả. Cung cách lãnh đạo này, không chỉ đưa chính ông Thăng ra tòa mà còn kéo theo hàng loạt cán bộ, lãnh đạo chủ chốt các cấp của tập đoàn bị xử lý; đau xót hơn, trong đó có nhiều người xuất sắc, nhiều người đã từng là những chuyên gia có đóng góp to lớn trong ngành dầu khí.
Không “động cơ tư lợi” thì là gì ?
PVC - thành viên của Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN) - do Trịnh Xuân Thanh làm chủ tịch hội đồng quản trị, Vũ Đức Thuận làm tổng giám đốc (từ 2008 - 2012). Năm 2010 do việc đầu tư dàn trải, không hiệu quả dẫn tới tình hình tài chính của PVC lâm vào tình trạng mất cân đối nghiêm trọng. Để cứu vớt con tàu đang chìm đắm, thay vì có các giải pháp căn cơ để tháo gỡ khó khăn cho PVC, PVN lại giao cho PVC gánh vác thêm các khoản đầu tư có nợ xấu và thua lỗ của 5 dự án tại PVFC với giá trị lên tới 793 tỉ đồng. Tính đến năm 2011, PVC đã đầu tư tài chính vào 43 đơn vị với tổng giá trị đầu tư 3.460 tỉ đồng/2.500 tỉ đồng vốn điều lệ làm mất cân đối dòng tiền đầu tư gần 1.000 tỉ đồng.
Mặc dù biết rõ PVC đang gặp khó khăn rất lớn về tài chính và chưa có năng lực, kinh nghiệm để thi công những dự án nhiệt điện lớn nhưng ông Đinh La Thăng với vai trò là chủ tịch của PVN vẫn giao cho PVC thực hiện gói thầu EPC dự án Nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 - một công trình trọng điểm quốc gia theo hình thức chỉ định thầu. Các công tố viên cho rằng, hành vi này là “vì lợi ích và động cơ cá nhân”. Đúng vậy, nếu không là động cơ cá nhân thì là động cơ gì mà một dự án chưa được phê duyệt, chưa có thiết kế FEED, chưa dự toán…, chưa có hồ sơ dự thầu và các thủ tục pháp lý khác có liên quan, ước giá trị lên tới 1,2 tỉ USD lại được giao cho một nhà thầu không có kinh nghiệm thi công và năng lực tài chính?
Bị cáo Vũ Hồng Chương, nguyên Trưởng ban Quản lý dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, khai biết hợp đồng EPC số 33 có vấn đề, đã ba lần gửi công văn báo cáo rõ về tình trạng, đề nghị tập đoàn xem xét có ý kiến nhưng không ai trả lời. Ông Chương khai, ban phải thực hiện việc chuyển tiền tạm ứng cho PVC bởi bị “sức ép của lãnh đạo PVN”, trong đó có Nguyễn Xuân Sơn. Trả lời HĐXX, bị cáo Nguyễn Xuân Sơn khai việc ký “công văn hỏa tốc”, cho PVC tạm ứng với “yêu cầu chuyển tiền ngay trong ngày”, là thực hiện theo chỉ đạo của Chủ tịch Tập đoàn Đinh La Thăng. Chỉ trong vòng chưa đầy 10 ngày (từ 23 - 31.5.2011), PVC đã được PVN “tạm ứng” 1.000 tỉ đồng và 6,6 triệu USD trái quy định. Trong đó, 1.115 tỉ đồng đã bị PVC sử dụng không đúng mục đích.
Tại tòa, hầu hết các bị cáo đều khai nhận hành vi phạm tội. Tuy nhiên, bị cáo Đinh La Thăng không thừa nhận trách nhiệm như cáo buộc mà đổ cho “trách nhiệm của các đơn vị, cá nhân trực tiếp thực hiện”. Bị cáo Thăng chỉ thừa nhận trách nhiệm là người đứng đầu, “do sức ép về tiến độ nên nôn nóng, chưa chỉ đạo kiểm tra, giám sát chặt chẽ, thường xuyên”.
Đâu chỉ có bấy nhiêu sai phạm
Không chỉ phạm sai lầm trong chỉ đạo đầu tư, can thiệp trực tiếp tạo ra sai phạm trong dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, ở vị trí là Chủ tịch PVN (2006 - 2011), ông Thăng còn biến mình và các cộng sự vốn là cán bộ cấp cao của PVN thành bị cáo trong vụ án thiệt hại 800 tỉ đồng xảy ra tại Ocean Bank.
Ông Đinh La Thăng cũng “ghi dấu ấn” trong các dự án thua lỗ nghìn tỉ khác của ngành dầu khí: Xơ sợi Đình Vũ, Nhà máy bio-ethanol Dung Quất, Nhà máy ethanol Phú Thọ, Nhà máy đóng tàu Dung Quất…
Đặc biệt, cũng với kịch bản “tiền trảm hậu tấu” kiểu như ở dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, ông Thăng đã đẩy PVN sa lầy và mất trắng cả chục ngàn tỉ đồng ở dự án liên doanh khai thác dầu tại Venezuela. Bằng những con số báo cáo không thật, dưới sự chỉ đạo của ông Đinh La Thăng, PVN đã ký hợp đồng lập liên doanh với Venezuela vào tháng 6.2010, trước khi các cấp có thẩm quyền chính thức cho phép, bất chấp cảnh báo rủi ro của các bộ ngành liên quan. Nhưng điều đáng nói hơn, trong bản hợp đồng này, PVN đã chấp nhận những điều khoản cực kỳ vô lý, chẳng hạn như trả phí (1 USD/thùng dầu) bất kể có dầu hay không. Trong vòng 30 tháng kể từ ngày hợp đồng được ký kết, PVN phải trả cho đối tác 584 triệu USD tiền mặt.
Tính từ tháng 5.2011 đến tháng 5.2012, PVN đã nộp cho đối tác 442 triệu USD mà không có một giọt dầu nào được tìm thấy. Năm 2013 (khi ông Thăng đã yên vị Bộ trưởng GTVT), ban lãnh đạo mới của PVN phải “cứu” 142 triệu USD cuối cùng bằng quyết định đơn phương chấm dứt liên doanh, chấp nhận mất 442 triệu USD “phí tham gia”, mất luôn 90 triệu USD tiền góp vốn (tương đương khoảng hơn 11.000 tỉ đồng).
Cũng cần phải nói thêm rằng, mãi tới ngày 25.10.2010, cấp có thẩm quyền mới đồng ý về mặt nguyên tắc cho PVN đầu tư vào Venezuela, nhưng từ ngày 29.6.2010, ông Đinh La Thăng đã cho ký hợp đồng với phía Venezuela. Hợp đồng này mặc dù có nhiều rủi ro đã được các bộ ngành cảnh báo, đã đặt các cấp thẩm quyền trước “sự đã rồi” dẫn đến những tổn thất vô cùng to lớn.
Khi ông Đinh La Thăng làm bộ trưởng, ngành giao thông được đánh giá có nhiều chuyển biến tích cực; nhưng, hạ tầng giao thông được cải thiện dù có công đóng góp của ông Thăng, đa phần là thừa hưởng thành quả đầu tư từ các nhiệm kỳ trước (đưa vào sử dụng trong nhiệm kỳ của ông). “Di sản” nổi bật nhất của ông Đinh La Thăng là hàng chục dự án BOT giao thông không đúng bản chất tốt đẹp của BOT, tạo ra nhiều bất cập, khó khăn mà giờ đây chúng ta đang phải tập trung xử lý.
Ông Thăng đã từng được ghi nhận là cán bộ trẻ, năng động, là nguồn để đào tạo, bổ sung nhân sự lãnh đạo cao cấp. Chính vì vậy, từ một cán bộ tại Tổng công ty Sông Đà, ông Thăng đã trưởng thành qua nhiều vị trí quản lý cho đến khi từng là lãnh đạo cấp cao trong hệ thống chính trị. Công của ông - về “bề nổi” đã được tưởng thưởng.
Sai phạm của ông, đã bắt đầu ngay từ khi chưa giữ những cương vị cao, đã chậm được phát hiện; có thể nhờ khéo léo che đậy. Và khi được phát hiện từng phạm sai lầm thì ông Thăng phải được xét xử nghiêm trong cái lẽ công bằng. Đây là vụ án đầu tiên xử ông Thăng với vai trò chủ mưu; việc truy cứu trách nhiệm của ông còn đang tiếp tục. Chắc chắn các cơ quan tố tụng sẽ lần theo sát các “dòng tiền” và chứng minh động cơ cố ý làm trái của ông Thăng.
Công cuộc đấu tranh chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước đã chứng minh là không hề có vùng cấm; quan chức phạm pháp đều phải bị xét xử nghiêm khắc, bị thu hồi tài sản do tham ô mà có, cho dù họ ở bất kỳ cương vị nào.
Các bị cáo tại phiên tòa. Ảnh: TTXVN.
Hậu quả nghiêm trọng khôn lường
Con số 119 tỉ đồng thiệt hại mà các cơ quan tố tụng chứng minh được và con số 13 tỉ đồng tham ô, tạo cảm giác “hậu quả” có vẻ như “ít nghiêm trọng” hơn những gì mà nhiều người dân chờ đợi. Trên thực tế, đây chỉ là mức thiệt hại ban đầu được định lượng trong khi hành vi cố ý làm trái của các bị cáo đã làm cho thời gian thực hiện dự án Nhiệt điện Thái Bình 2 kéo dài gấp đôi, làm đội vốn đầu tư gần chục ngàn tỉ đồng, số tiền nếu phạt theo tiến độ của hợp đồng đã lên tới hàng trăm triệu USD. Đặc biệt, hàng nghìn tỉ đồng vốn tạm ứng đã được sử dụng tùy tiện, trái nguyên tắc, gây thất thoát rất lớn mà kết luận điều tra chưa thể làm rõ hết.
Đây cũng là sai phạm điển hình của PVN trong những năm mà bị cáo Đinh La Thăng giữ trọng trách cao nhất của tập đoàn. Thực tế cho thấy, bằng việc đầu tư, góp vốn tràn lan, dàn trải, thiếu kiểm soát, mang tính lợi ích nhóm đã dẫn tới việc kinh doanh thua lỗ, thất thoát vốn nhà nước hàng chục ngàn tỉ đồng ở nhiều dự án khác nữa chứ không riêng gì 2 vụ được đem ra xét xử.
Trước tòa, các bị cáo khai rằng, dù biết sai vẫn không ai dám làm trái ý Chủ tịch Đinh La Thăng. Cách làm của bị cáo Thăng, xét trên toàn cục các vi phạm thì không phải là quyết đoán, táo bạo mà là bất chấp pháp luật, bất chấp hậu quả. Cung cách lãnh đạo này, không chỉ đưa chính ông Thăng ra tòa mà còn kéo theo hàng loạt cán bộ, lãnh đạo chủ chốt các cấp của tập đoàn bị xử lý; đau xót hơn, trong đó có nhiều người xuất sắc, nhiều người đã từng là những chuyên gia có đóng góp to lớn trong ngành dầu khí.
Không “động cơ tư lợi” thì là gì ?
PVC - thành viên của Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN) - do Trịnh Xuân Thanh làm chủ tịch hội đồng quản trị, Vũ Đức Thuận làm tổng giám đốc (từ 2008 - 2012). Năm 2010 do việc đầu tư dàn trải, không hiệu quả dẫn tới tình hình tài chính của PVC lâm vào tình trạng mất cân đối nghiêm trọng. Để cứu vớt con tàu đang chìm đắm, thay vì có các giải pháp căn cơ để tháo gỡ khó khăn cho PVC, PVN lại giao cho PVC gánh vác thêm các khoản đầu tư có nợ xấu và thua lỗ của 5 dự án tại PVFC với giá trị lên tới 793 tỉ đồng. Tính đến năm 2011, PVC đã đầu tư tài chính vào 43 đơn vị với tổng giá trị đầu tư 3.460 tỉ đồng/2.500 tỉ đồng vốn điều lệ làm mất cân đối dòng tiền đầu tư gần 1.000 tỉ đồng.
Mặc dù biết rõ PVC đang gặp khó khăn rất lớn về tài chính và chưa có năng lực, kinh nghiệm để thi công những dự án nhiệt điện lớn nhưng ông Đinh La Thăng với vai trò là chủ tịch của PVN vẫn giao cho PVC thực hiện gói thầu EPC dự án Nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 - một công trình trọng điểm quốc gia theo hình thức chỉ định thầu. Các công tố viên cho rằng, hành vi này là “vì lợi ích và động cơ cá nhân”. Đúng vậy, nếu không là động cơ cá nhân thì là động cơ gì mà một dự án chưa được phê duyệt, chưa có thiết kế FEED, chưa dự toán…, chưa có hồ sơ dự thầu và các thủ tục pháp lý khác có liên quan, ước giá trị lên tới 1,2 tỉ USD lại được giao cho một nhà thầu không có kinh nghiệm thi công và năng lực tài chính?
Bị cáo Vũ Hồng Chương, nguyên Trưởng ban Quản lý dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, khai biết hợp đồng EPC số 33 có vấn đề, đã ba lần gửi công văn báo cáo rõ về tình trạng, đề nghị tập đoàn xem xét có ý kiến nhưng không ai trả lời. Ông Chương khai, ban phải thực hiện việc chuyển tiền tạm ứng cho PVC bởi bị “sức ép của lãnh đạo PVN”, trong đó có Nguyễn Xuân Sơn. Trả lời HĐXX, bị cáo Nguyễn Xuân Sơn khai việc ký “công văn hỏa tốc”, cho PVC tạm ứng với “yêu cầu chuyển tiền ngay trong ngày”, là thực hiện theo chỉ đạo của Chủ tịch Tập đoàn Đinh La Thăng. Chỉ trong vòng chưa đầy 10 ngày (từ 23 - 31.5.2011), PVC đã được PVN “tạm ứng” 1.000 tỉ đồng và 6,6 triệu USD trái quy định. Trong đó, 1.115 tỉ đồng đã bị PVC sử dụng không đúng mục đích.
Tại tòa, hầu hết các bị cáo đều khai nhận hành vi phạm tội. Tuy nhiên, bị cáo Đinh La Thăng không thừa nhận trách nhiệm như cáo buộc mà đổ cho “trách nhiệm của các đơn vị, cá nhân trực tiếp thực hiện”. Bị cáo Thăng chỉ thừa nhận trách nhiệm là người đứng đầu, “do sức ép về tiến độ nên nôn nóng, chưa chỉ đạo kiểm tra, giám sát chặt chẽ, thường xuyên”.
Đâu chỉ có bấy nhiêu sai phạm
Không chỉ phạm sai lầm trong chỉ đạo đầu tư, can thiệp trực tiếp tạo ra sai phạm trong dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, ở vị trí là Chủ tịch PVN (2006 - 2011), ông Thăng còn biến mình và các cộng sự vốn là cán bộ cấp cao của PVN thành bị cáo trong vụ án thiệt hại 800 tỉ đồng xảy ra tại Ocean Bank.
Ông Đinh La Thăng cũng “ghi dấu ấn” trong các dự án thua lỗ nghìn tỉ khác của ngành dầu khí: Xơ sợi Đình Vũ, Nhà máy bio-ethanol Dung Quất, Nhà máy ethanol Phú Thọ, Nhà máy đóng tàu Dung Quất…
Đặc biệt, cũng với kịch bản “tiền trảm hậu tấu” kiểu như ở dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, ông Thăng đã đẩy PVN sa lầy và mất trắng cả chục ngàn tỉ đồng ở dự án liên doanh khai thác dầu tại Venezuela. Bằng những con số báo cáo không thật, dưới sự chỉ đạo của ông Đinh La Thăng, PVN đã ký hợp đồng lập liên doanh với Venezuela vào tháng 6.2010, trước khi các cấp có thẩm quyền chính thức cho phép, bất chấp cảnh báo rủi ro của các bộ ngành liên quan. Nhưng điều đáng nói hơn, trong bản hợp đồng này, PVN đã chấp nhận những điều khoản cực kỳ vô lý, chẳng hạn như trả phí (1 USD/thùng dầu) bất kể có dầu hay không. Trong vòng 30 tháng kể từ ngày hợp đồng được ký kết, PVN phải trả cho đối tác 584 triệu USD tiền mặt.
Tính từ tháng 5.2011 đến tháng 5.2012, PVN đã nộp cho đối tác 442 triệu USD mà không có một giọt dầu nào được tìm thấy. Năm 2013 (khi ông Thăng đã yên vị Bộ trưởng GTVT), ban lãnh đạo mới của PVN phải “cứu” 142 triệu USD cuối cùng bằng quyết định đơn phương chấm dứt liên doanh, chấp nhận mất 442 triệu USD “phí tham gia”, mất luôn 90 triệu USD tiền góp vốn (tương đương khoảng hơn 11.000 tỉ đồng).
Cũng cần phải nói thêm rằng, mãi tới ngày 25.10.2010, cấp có thẩm quyền mới đồng ý về mặt nguyên tắc cho PVN đầu tư vào Venezuela, nhưng từ ngày 29.6.2010, ông Đinh La Thăng đã cho ký hợp đồng với phía Venezuela. Hợp đồng này mặc dù có nhiều rủi ro đã được các bộ ngành cảnh báo, đã đặt các cấp thẩm quyền trước “sự đã rồi” dẫn đến những tổn thất vô cùng to lớn.
Khi ông Đinh La Thăng làm bộ trưởng, ngành giao thông được đánh giá có nhiều chuyển biến tích cực; nhưng, hạ tầng giao thông được cải thiện dù có công đóng góp của ông Thăng, đa phần là thừa hưởng thành quả đầu tư từ các nhiệm kỳ trước (đưa vào sử dụng trong nhiệm kỳ của ông). “Di sản” nổi bật nhất của ông Đinh La Thăng là hàng chục dự án BOT giao thông không đúng bản chất tốt đẹp của BOT, tạo ra nhiều bất cập, khó khăn mà giờ đây chúng ta đang phải tập trung xử lý.
Ông Thăng đã từng được ghi nhận là cán bộ trẻ, năng động, là nguồn để đào tạo, bổ sung nhân sự lãnh đạo cao cấp. Chính vì vậy, từ một cán bộ tại Tổng công ty Sông Đà, ông Thăng đã trưởng thành qua nhiều vị trí quản lý cho đến khi từng là lãnh đạo cấp cao trong hệ thống chính trị. Công của ông - về “bề nổi” đã được tưởng thưởng.
Sai phạm của ông, đã bắt đầu ngay từ khi chưa giữ những cương vị cao, đã chậm được phát hiện; có thể nhờ khéo léo che đậy. Và khi được phát hiện từng phạm sai lầm thì ông Thăng phải được xét xử nghiêm trong cái lẽ công bằng. Đây là vụ án đầu tiên xử ông Thăng với vai trò chủ mưu; việc truy cứu trách nhiệm của ông còn đang tiếp tục. Chắc chắn các cơ quan tố tụng sẽ lần theo sát các “dòng tiền” và chứng minh động cơ cố ý làm trái của ông Thăng.
Công cuộc đấu tranh chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước đã chứng minh là không hề có vùng cấm; quan chức phạm pháp đều phải bị xét xử nghiêm khắc, bị thu hồi tài sản do tham ô mà có, cho dù họ ở bất kỳ cương vị nào.
Sửa lần cuối:
Relate Threads
