Trong nỗ lực tái lập tầm ảnh hưởng thời Liên Xô ở Trung Đông và Bắc Phi, tập đoàn dầu khí nhà nước Nga đã nắm một vai trò quan trọng.
Phương Tây lo sợ
Theo The Wall Street Journal, mới đây tại hội nghị chính sách đối ngoại hàng năm, Diễn đàn Brussels, Phó tổng thư ký NATO, bà Rose Gottemoeller nói: ''Tôi rất quan ngại việc quân đội Nga xem ra đang gây ảnh hưởng tới tình hình Libya. Điều này làm tôi rất rối''.
Bà lưu ý Nga ủng hộ nghị quyết của Hội đồng bảo an LHQ nhằm tập hợp sự ủng hộ quốc tế dành cho chính phủ đoàn kết dân tộc Libya vốn đang rất yếu. Thế nhưng trên thực tế, Nga đang hướng về tướng Haftar, nhấn mạnh việc hợp tác với ông ấy.
''Đấy không phải là nỗ lực lập một chính phủ đoàn kết dân tộc vốn được nêu trong nghị quyết của HĐBA LHQ'', bà Gottemoeller nhấn mạnh.
Hiện các nước châu Âu đang vận động hành lang để Nga sử dụng tầm ảnh hưởng với tướng Haftar nhằm khuyến khích ông ta hòa giải với chính phủ Libya của Thủ tướng Faiez Serraj.
Bà Gottemoeller hy vọng Nga sẽ hoàn toàn thực hiện nghị quyết HĐBA LHQ: ''Họ đã bỏ phiếu thuận và họ là một thành viên được tôn trọng của HĐBA. Tại sao họ lại đột ngột đổi sang hướng khác ?''.
Khi vai trò của Nga ở Libya càng nổi, các quan chức Mỹ bắt đầu chú ý. Ở phiên giải trình trước Quốc hội Mỹ ngày 9/3, tướng thủy quân lục chiến Thomas Waldhauser nói:
''Nga đang cố mở rộng tầm ảnh hưởng về một quyết định ai và lực lượng nào sẽ lập chính phủ ở Libya. Moscow đang tìm cách ảnh hưởng tới quyết định này''.
Theo Reuters, giới chức tình báo Mỹ đã nhìn nhận mục tiêu của Nga ở Libya dường như là nỗ lực để lấy lại tầm ảnh hưởng mà Liên Xô từng có đối với Gaddafi.
Phương Tây lo ngại tầm ảnh hưởng của Moscow tại Libya là hoàn toàn có cơ sở, không chỉ vì Kremlin đang nắm át chủ bài là tướng Khalifa Haftar, mà bên cạnh đó là việc Ai Cập đang giúp Nga thực hiện kế hoạch của mình.
Trong khi Washington giữ khoảng cách với tướng Haftar thì trong 8 năm qua, tướng Haftar đã đến Moscow hai lần, để đề nghị được mua vũ khí, bất chấp lệnh cấm vận vũ khí của LHQ.
Theo Moscow Times, hồi tháng 11/2016, tướng Haftar đến Moscow gặp Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov. Không có nhiều thông tin về cuộc gặp này, nhưng có thông tin tướng Haftar nhờ Điện Kremlin giúp đánh quân Hồi giáo cực đoan, giống như Nga đã tuyên bố khi can thiệp quân sự ở Syria.
Mối quan hệ Nga-Haftar xem ra được đào sâu hồi đầu năm 2017, khi một tàu chiến Nga đến Libya sau một chuyến hành quân ở phía đông Địa Trung Hải. Tướng Haftar còn được mời thăm chiến hạm Đô đốc Kuznetsov, tiếp đó là nói chuyện qua video với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu ở Moscow.
Maxim Suchkov, một chuyên gia về chính sách Nga ở khu vực Trung Đông và là biên tập của trang tin A-Monitor, nói ở Libya đã có ý kiến xem Nga là một nhà môi giới quyền lực mạnh, giỏi đàm phán sau cuộc can thiệp vào Syria: ''Đấy là một tài sản chính trị mà Nga chắc chắn sẽ tìm cách dùng đến''.
Quyền lợi kinh tế
Theo The Wall Street Journal, quyền lợi chính trị của Nga ở Libya tương lai cũng gắn kết với quyền lợi kinh tế. Trong nỗ lực tái lập tầm ảnh hưởng thời Liên Xô ở Trung Đông và Bắc Phi, tập đoàn dầu khí nhà nước Nga đã nắm một vai trò quan trọng.
Các thỏa thuận mà Rosneft làm trung gian cho Tập đoàn dầu mỏ quốc gia Libya (NOC) và chính quyền tự trị Kurd ở bắc Iraq được đề cao, không phải vì tầm quan trọng kinh tế của chúng, mà là tác động chính trị: loại được các đối thủ và giành ưu thế trước các đồng minh khu vực của phương Tây.
Nhà phân tích năng lượng Peter Kaznacheev (ở London) cho rằng, mọi điều phải làm với Bắc Phi và Trung Đông đều mang tính chiến lược đối với Điện Kremlin. Khi đến Libya, thông qua Haftar và NOC cùng việc sản xuất dầu, Nga có thể tự chuyển mình là quyền lực chính ở Libya mà không phải bẩn tay như ở Syria.
Tướng Haftar hoạt động ở đông Libya, ban đầu giành quyền kiểm soát vùng Lưỡi liềm dầu của Libya-gồm nhiều mỏ và nhà máy-khỏi tay quân nổi dậy hồi tháng 9/2015, nhưng vất vả kiểm soát khu vực này.
Chủ tịch Viện chính sách năng lượng Nga, ông Vladimir Milov nói dầu khí có thể là xương sống quan hệ chính trị mà Nga đang đàm phán với Libya.
Một yếu tố kinh tế lớn khác trong ván cờ Libya của Nga là Rosoboronexport, cơ quan xuất khẩu vũ khí nhà nước Nga. Can dự vào Syria sẽ mở đường cho vũ khí Nga tiếp cận thị trường nước ngoài.
Rosoboronexport từng mất một khách hàng lớn khi Đại tá Gaddafi bị lật đổ năm 2011. Ước tính cơ quan này mất những hợp đồng trị giá từ 4 đến 6 tỉ USD với chính phủ cũ.
Năm 2011, một quan chức xuất khẩu vũ khí Nga là Mikhail Dmitryev nói: ''Con số 4 tỉ USD chỉ là số nhỏ. Sự mất nguồn thu có thể lên đến hàng chục tỉ USD''.
Đại tá Gaddafi từng mua vũ khí Nga từ năm 2008. Khi Nga đồng ý xóa nợ cho Libya. Ông cam kết mua súng phòng không, xe tăng, rocket, chiến đấu cơ và tàu ngầm chạy bằng diesel.
Tiến sĩ Theodore Karasik, cố vấn cấp cao của Viện phân tích Vùng Vịnh nhận định, Nga đang tìm cách dấn sâu vào Libya, nên nhiều khả năng sẽ xóa món nợ nặng của thời Gaddafi, như đã xóa nợ cho Syria. Đổi lại, Nga sẽ được quyền cung cấp vũ khí và có được nguồn năng lượng.
Phương Tây lo sợ
Theo The Wall Street Journal, mới đây tại hội nghị chính sách đối ngoại hàng năm, Diễn đàn Brussels, Phó tổng thư ký NATO, bà Rose Gottemoeller nói: ''Tôi rất quan ngại việc quân đội Nga xem ra đang gây ảnh hưởng tới tình hình Libya. Điều này làm tôi rất rối''.
Bà lưu ý Nga ủng hộ nghị quyết của Hội đồng bảo an LHQ nhằm tập hợp sự ủng hộ quốc tế dành cho chính phủ đoàn kết dân tộc Libya vốn đang rất yếu. Thế nhưng trên thực tế, Nga đang hướng về tướng Haftar, nhấn mạnh việc hợp tác với ông ấy.
''Đấy không phải là nỗ lực lập một chính phủ đoàn kết dân tộc vốn được nêu trong nghị quyết của HĐBA LHQ'', bà Gottemoeller nhấn mạnh.
Bà Gottemoeller hy vọng Nga sẽ hoàn toàn thực hiện nghị quyết HĐBA LHQ: ''Họ đã bỏ phiếu thuận và họ là một thành viên được tôn trọng của HĐBA. Tại sao họ lại đột ngột đổi sang hướng khác ?''.
Khi vai trò của Nga ở Libya càng nổi, các quan chức Mỹ bắt đầu chú ý. Ở phiên giải trình trước Quốc hội Mỹ ngày 9/3, tướng thủy quân lục chiến Thomas Waldhauser nói:
''Nga đang cố mở rộng tầm ảnh hưởng về một quyết định ai và lực lượng nào sẽ lập chính phủ ở Libya. Moscow đang tìm cách ảnh hưởng tới quyết định này''.
Theo Reuters, giới chức tình báo Mỹ đã nhìn nhận mục tiêu của Nga ở Libya dường như là nỗ lực để lấy lại tầm ảnh hưởng mà Liên Xô từng có đối với Gaddafi.
Phương Tây lo ngại tầm ảnh hưởng của Moscow tại Libya là hoàn toàn có cơ sở, không chỉ vì Kremlin đang nắm át chủ bài là tướng Khalifa Haftar, mà bên cạnh đó là việc Ai Cập đang giúp Nga thực hiện kế hoạch của mình.
Trong khi Washington giữ khoảng cách với tướng Haftar thì trong 8 năm qua, tướng Haftar đã đến Moscow hai lần, để đề nghị được mua vũ khí, bất chấp lệnh cấm vận vũ khí của LHQ.
Theo Moscow Times, hồi tháng 11/2016, tướng Haftar đến Moscow gặp Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov. Không có nhiều thông tin về cuộc gặp này, nhưng có thông tin tướng Haftar nhờ Điện Kremlin giúp đánh quân Hồi giáo cực đoan, giống như Nga đã tuyên bố khi can thiệp quân sự ở Syria.
Mối quan hệ Nga-Haftar xem ra được đào sâu hồi đầu năm 2017, khi một tàu chiến Nga đến Libya sau một chuyến hành quân ở phía đông Địa Trung Hải. Tướng Haftar còn được mời thăm chiến hạm Đô đốc Kuznetsov, tiếp đó là nói chuyện qua video với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu ở Moscow.
Maxim Suchkov, một chuyên gia về chính sách Nga ở khu vực Trung Đông và là biên tập của trang tin A-Monitor, nói ở Libya đã có ý kiến xem Nga là một nhà môi giới quyền lực mạnh, giỏi đàm phán sau cuộc can thiệp vào Syria: ''Đấy là một tài sản chính trị mà Nga chắc chắn sẽ tìm cách dùng đến''.
Quyền lợi kinh tế
Theo The Wall Street Journal, quyền lợi chính trị của Nga ở Libya tương lai cũng gắn kết với quyền lợi kinh tế. Trong nỗ lực tái lập tầm ảnh hưởng thời Liên Xô ở Trung Đông và Bắc Phi, tập đoàn dầu khí nhà nước Nga đã nắm một vai trò quan trọng.
Các thỏa thuận mà Rosneft làm trung gian cho Tập đoàn dầu mỏ quốc gia Libya (NOC) và chính quyền tự trị Kurd ở bắc Iraq được đề cao, không phải vì tầm quan trọng kinh tế của chúng, mà là tác động chính trị: loại được các đối thủ và giành ưu thế trước các đồng minh khu vực của phương Tây.
Nhà phân tích năng lượng Peter Kaznacheev (ở London) cho rằng, mọi điều phải làm với Bắc Phi và Trung Đông đều mang tính chiến lược đối với Điện Kremlin. Khi đến Libya, thông qua Haftar và NOC cùng việc sản xuất dầu, Nga có thể tự chuyển mình là quyền lực chính ở Libya mà không phải bẩn tay như ở Syria.
Tướng Haftar hoạt động ở đông Libya, ban đầu giành quyền kiểm soát vùng Lưỡi liềm dầu của Libya-gồm nhiều mỏ và nhà máy-khỏi tay quân nổi dậy hồi tháng 9/2015, nhưng vất vả kiểm soát khu vực này.
Chủ tịch Viện chính sách năng lượng Nga, ông Vladimir Milov nói dầu khí có thể là xương sống quan hệ chính trị mà Nga đang đàm phán với Libya.
Một yếu tố kinh tế lớn khác trong ván cờ Libya của Nga là Rosoboronexport, cơ quan xuất khẩu vũ khí nhà nước Nga. Can dự vào Syria sẽ mở đường cho vũ khí Nga tiếp cận thị trường nước ngoài.
Rosoboronexport từng mất một khách hàng lớn khi Đại tá Gaddafi bị lật đổ năm 2011. Ước tính cơ quan này mất những hợp đồng trị giá từ 4 đến 6 tỉ USD với chính phủ cũ.
Năm 2011, một quan chức xuất khẩu vũ khí Nga là Mikhail Dmitryev nói: ''Con số 4 tỉ USD chỉ là số nhỏ. Sự mất nguồn thu có thể lên đến hàng chục tỉ USD''.
Đại tá Gaddafi từng mua vũ khí Nga từ năm 2008. Khi Nga đồng ý xóa nợ cho Libya. Ông cam kết mua súng phòng không, xe tăng, rocket, chiến đấu cơ và tàu ngầm chạy bằng diesel.
Tiến sĩ Theodore Karasik, cố vấn cấp cao của Viện phân tích Vùng Vịnh nhận định, Nga đang tìm cách dấn sâu vào Libya, nên nhiều khả năng sẽ xóa món nợ nặng của thời Gaddafi, như đã xóa nợ cho Syria. Đổi lại, Nga sẽ được quyền cung cấp vũ khí và có được nguồn năng lượng.
Trung Dũng - Báo Đất Việt
Relate Threads
